De aanslag op het vliegtuig van de koning van Marokko, 1972 (17 en laatste deel)
Het Marokkaanse leger pleegde op 10 juli 1971 een mislukte staatsgreep tegen de koning in het paleis van Skhirat. Het jaar erop plegen luchtmachtofficieren een nieuwe coup. Dit keer is het vliegtuig van koning Hassan II, op de terugreis uit Frankrijk, in de lucht door straaljagers aangevallen.
Amazigh Informatie Centrum heeft aan hand van een serie van 17 artikels deze historische gebeurtenis gereconstrueerd. Dat hebben wij gedaan aan de hand van getuigenissen van personen die deze gebeurtenis hebben meegemaakt zoals de gevechtspiloot Salah Hachad, en aan de hand van boeken van kritische auteurs zoals Gilles Perrault, Stephen Smith en diverse krantenartikelen.
Koning Hassan II heeft de mislukte aanslag op hem goed benut en gebruikt tegen de militairen die hij uit de weg wilde ruimen. Zo heeft hij naast het gevangen zetten van officieren die hij niet vertrouwt een aantal hoge officieren met pensioen gestuurd na de mislukte aanslag op Boeing 727. De posten van minister van Defensie en van de plaatsvervangende commandant der strijdkrachten zijn afgeschaft in 1972.
Hassan II gebruikte de mislukte coup ook tegen zijn onderdanen die voor meer dan de helft analfabeet zijn en de ‘staatstalen’ van Marokko (Arabisch en Frans) niet verstaan. Zo liet hij via radio en televisie naar buiten brengen dat hij als persoon over buitengewone krachten beschikt en dat God aan zijn zijde staat en daarom deze tweede gewapende aanslag heeft overleefd. Omdat hij een heilige zou zijn en een afstammeling is van de profeet Mohamed. Ook stuurde hij zijn beschoten Boeing 727 naar Mekka voor pelgrimage en na de terugkomst heeft hij persoonlijk de Hadj Boeing ontvangen.
De menselijk factor speelde een rol bij het ontsnappen van de koning aan de dood. De gezagvoerder van de Boeing 727 van koning Hassan, zijn privé piloot majoor Mohamed Kabbaj was een jachtvlieger en collega van de aanvallende gevechtspiloten, dus hij kreeg dezelfde trainingen, beschikte over technische kennis van de F-5 jagers en hij kent de kwaliteiten van de piloten en dat allemaal bij elkaar stelde hem in staat om een goede analyse van de situatie te maken en om de juiste actie te ondernemen toen de F-5 de eerste schoten op de Boeing 727 loste.
Kabbaj heeft naar verluidt ontslag genomen bij de Marokkaanse luchtmacht om als civiel piloot te werken voor de Marokkaanse nationale luchtvaartmaatschappij Royal Air Maroc RAM voordat Hassan II hem aanstelde als zijn privé-piloot. Bij de Marokkaanse luchtmacht stond hij te boek als een goede gevechtspiloot.
Andere factoren die bijgedragen hebben aan een veilige landing van de Koninklijke Boeing: de vlieghoogte van de 727 en de afstand tot het vliegveld, als het vliegveld verder weg lag dan is de kans groot dat de Boeing 727 de landingsbaan niet gehaald had. Toen de Boeing aangevallen werd door F-5’s was het 15 minuten verwijderd van de landingsbaan van het Rabat-Sale vliegveld. Generaal Oufkir had kolonel Amekrane geen ruimte gegeven om meer gewapende jagers in te zetten en ook niet om meerdere mensen bij de putsch te betrekken. Zo kregen de technici op het allerlaatste moment opdracht om de drie F-5 jagers te bewapenen. De piloten hebben geen briefing gehad op de dag zelf van de coup over een luchtaanval.
Staatsgrepen slagen niet altijd, ook al worden die door machtige mensen uitgevoerd in grote organisaties zoals de KGB-inlichtingendienst. In 1991 werd in de voormalige Sovjet-Unie een poging tot staatsgreep gedaan, ondanks deelname aan deze coup van onder andere het hoofd van de KGB, Vladimir Krjoetsjkov, en maarschalk Dmitry Timofeyevich Yazo is deze staatsgreep mislukt.
Maar de staatsgrepen kunnen ten goede komen voor de machthebbers, zoals de poging tot staatsgreep in Turkije die in 2016 werd ondernomen. Recep Tayyip Erdoğan gebruikt deze coup als excuses om met zijn tegenstanders af te rekenen. En hij heeft een klopjacht op de Gülenisten geopend. Veel mogelijk aanhangers van Gülen-beweging zijn ontslagen of gearresteerd.
De staatsgrepen in het buurland van Marokko, Algerije, heeft geen positieve verandering in het land gebracht nadat kolonel Houari Boumédienne een coup pleegde in 1965. Dat geldt ook voor kolonel Moammar al-Qadhafi van Libië, kolonel Gamal Abdel Nasser van Egypte, generaal Hafiz al-Assad van Syrië en Saddam Hoessein van Iraq.
Deel 1
Deel 2
Deel 3
Deel 4
Deel 5
Deel 6
Deel 7
Deel 8
Deel 9
Deel 10
Deel 11
Deel 12
Deel 13
Deel 14
Deel 15
Deel 16
Literatuur
– Amerikaanse piloten onderwinden problemen met de kanonnen van F-5 in de Vietnam-oorlog. Tijdschrift Militairespectator (Nederlands)
– Oufkir, un destin marocain, 1999, Stephen Smith (Franse)
– Notre ami le roi (1990, Gallimard; 1992, Folio) — Een bevriend staatshoofd, Hassan II van Marokko, absoluut monarch (Frans / Nederlands)
– Kabazal — Les Emmurés de Tazmamart: Mémoires de Salah et Aïda Hachad, 2004, Abdelhak Serhane (Frans)
– Aboubakr Jamai, le Journal, 2001 Les dessous des cartes du putsch de 1972 (Frans)
– European Convention on Human Rights Year: 1973, Council of Europe/Conseil de L’Europe (Engels)
– Historical Dictionary of Morocco, Thomas Kerlin Park, 1996 (Engels)
– Artikel over de coup van 1972, The New York Times, 1972 (Engels)
– Century Witness, Salah Hachad, Al Jazeera Arabic 2009 (Arabisch)
– La Prisonniere, Malika Oufkir en Michele Fitoussi, 1999 (Frans, Engels, Nederlands)
– Les jardins du roi: Oufkir, Hassan II et nous, Fatima Oufkir, 2000 (Frans/Nederlands)
– Uitspaak Europees Hof voor de Rechten van de Mens zaak Amekrane, (Frans)
– https://juricaf.org/arret/CONSEILDELEUROPE-COUREUROPEENNEDESDROITSDELHOMME-19731011-596172
– https://www.flickr.com/photos/jasonbotx/7412786568/in/photostream/
– Livre blanc sur les droits de l’homme au maroc, 1991(Frans)
– Les officiers de Sa Majesté: Les dérives des généraux marocains 1956–2006, 2006, (Frans)
– Achttien jaar eenzaamheid: de gevangenschap van de broers Bourequat in Tazmamart. 1994, Ali-Auguste Bourequat (Nederlands)
– Nancy Gatewood Touil, vrouw van een Mbarek Touil (Engels)
