Zoon Riffijnse president kwam onder verdachte omstandigheden om
Door: Redactie Amazigh Informatie Centrum
De Riffijnse verzetsleider en politicus Mohamed Mmis n Abdelkrim Al Khattabi (1880–1963), beter bekend bij de Riffijnen als Muhand U Abdelkrim, leidde het verzet van de bevolking van de Rif tegen het Spaanse bestuur na de eerste Wereldoorlog. In mei 1926 gaf hij zich over aan de Fransen. Hij en zijn familie werden verbannen naar Réunion, een Frans eiland ten oosten van Madagaskar. In 1947 kwam hij, op voorwaarde dat hij zich in Frankrijk zou vestigen, vrij. Tijdens het transport naar Frankrijk ‘ontsnapte’ hij echter in Port Said en bood koning Faroek hem asiel aan in Egypte. Daar kreeg hij de leiding over het Bevrijdingscomité van de Maghreb (noordwestelijke deel van Afrika).
De bezetters namen een deel van hun bezittingen, zoals landbouwgrond in de Rif in beslag. Muhand gaf na de tactische terugtrekking van Frankrijk en Spanje in1956 te kennen, niet naar Marokko terug te keren zolang delen van Noord Afrika en in het bijzonder de Rif nog gekoloniseerd waren. En deze situatie bestaat nog tot op de dag van vandaag, gezien het feit dat twee Riffijnse steden en tientallen eilanden nog onder Spaans bestuur vallen.
Safiya Al Hassani Al Jazairi, kleindochter van de Algerijnse vrijheidsstrijder Abd Al-Kader Jazairi (1808–1883) die zowel getrouwd was met een neef van Muhand, Rachid Al Khattabi, en na zijn dood met zijn zoon Idris Al Khattabi (1925) vertelde tijdens een reeks interviews met het Marokkaanse dagblad Al Massae in 2015, hoe het de familie na de verbanning uit de Rif is vergaan. Toen zij met Rachid trouwde heeft zij zich eerst de Riffijnse taal eigengemaakt, omdat deze taal thuis consequent gesproken werd.
Koning Mohammed V (1909–1961) voorzag de familie van Muhand nog van een toelage, zijn zoon koning Hassan II stelde echter voorwaarden aan verdere uitbetaling van deze toelage. De familie diende naar Marokko terug te keren, maar mochten zich niet vestigen in de Rif. Een deel van de familie keerde terug en enkelen van hen zijn volgens Safiya onder verdachte omstandigheden omgekomen.
Haar eerste man was de Riffijnse diplomaat Rachid Al Khattabi, hij was ambassadeur voor Marokko in Syrië. Ondanks het feit dat Rachid Al Khattabi voor het Marokkaanse regime werkte, bleef hij loyaal aan de Rif en verzette hij zich tegen de macht. Zo liep hij een promotie mis omdat hij de hand van koning Mohamed V weigerde te kussen. En tijdens de opstand van de Riffijnen in1958 en1959 tegen de Marokkaanse dictatuur en machtsmisbruik in de Rif, onderhield hij de contacten tussen Muhand die in Egypte verbleef en de protesterende Riffijnen. Hij vroeg zijn vrouw de eisen voor de Rif demonstranten te noteren omdat zij, volgens hem zo’n mooi handschrift had. Hoe deze eisen vervolgens bij de demonstranten terechtkwamen, kon Safiya volgens het dagblad Al Massae niet vertellen.
Na het overlijden van Rachid Al Khattabi in 1969, trad Safiya in het huwelijk met Idris Al Khattabi (1925), zoon van Abdelkrim Al Khattabi. Hij volgde hoger onderwijs in Duitsland waar hij Duitse literatuur studeerde. Idris Al Khattabi woonde in Rabat en werkte bij de busmaatschappij Al Sadraoui te Casablanca.
Koning Hassan II probeerde hem en andere familieleden van Muhand aan zijn zijde te krijgen door hen ‘voorrechten’ in het vooruitzicht te stellen. Zo bood hij Idris Al Khattabi in de jaren zeventig een ministerpost aan en stelde hem een huis ter beschikking. Dit aanbod werd door Idris afgewezen.
Deze onverzettelijke houding van de familie Al Khattabi heeft hen de nodige aanvaringen met het koningshuis en zijn lakeien opgeleverd. Zo eiste Idris de familie eigendommen, die tijdens de Spaanse bezetting in beslag waren genomen, terug. Daarvoor heeft hij meerdere bezoeken aan de Rif gebracht. Hij werd daar echter geconfronteerd met een omsingeling door het leger van het toenmalige hoofdkwartier van de Riffijnse regering in de hoofdstad Ajdir, dit was ook het geval bij het huis van Muhand. Alles wat herinnert aan het verzet van Muhand en het Riffijnse volk wordt door de Marokkaanse politie en leger nauwlettend in de gaten gehouden.
Maar wat volgens Safiya Al Hassani Al Jazairi, Muhand het kwaadst maakte is dat zijn neef Al Hatimi samen met zes anderen levend in Tanger zijn begraven. Voor de dood van zijn neef hield Muhand, Medi Ben Barka verantwoordelijk. Deze ‘nationalist’ en ‘socialist’ en medeoprichter van de dominante ‘onafhankelijkheidsbeweging’ Istiqlaal werkte in eerste instantie samen met Koning Mohammed V. Hij steunde kroonprins Hassan II bij het onder controle brengen van de nog bestaande verzetshaarden, omdat naar zijn idee deze ook een bedreiging vormde voor de Istiqlaal partij die alleen macht in Marokko nastreefde. Om die reden zou Ben Barka de opdracht voor deze moord hebben gegeven, wisten vertrouwelingen van Muhand hem te melden. Medi Ben Barka zelf verdween zelf in 1965 spoorloos in Parijs. Al voor die tijd werd Al Hatimi ontvoerd door een groep mannen die onder Medi Ben Barka zouden vallen.
Volgens Safiya Al Hassani Al Jazairi was Hassan II bang voor de familie van Muhand want hij vroeg ooit aan Rachid Al Khattabi of deze familie van plan was een coup te plegen tegen de Alaouitische heerser.
In 1979 maakt Idris Al Khatatabi een reis van drie dagen door de Rif. In Ayt Bouayach in de regio Al Hoceima werd hij door een grote menigte onthaald. Voor de Riffijnen was hij een vertegenwoordiger van het gedachtegoed van zijn vader Muhand U Abdelkrim. Idris werd dan ook door de Riffijnen gastvrij ontvangen en kwam gelukkig thuis, aldus zijn vrouw: “Het is een van de weinige keren dat ik Idris op die manier gelukkig en vrolijk heb gezien, als een kleine jongen die iets had gevonden waar hij van hield”. Maar hij was niet alleen blij, hij was ook kwaad, kwaad om de bezetting van de familie eigendommen door soldaten die geen van allen uit de Rif kwamen. Zijn enige droom was een vrije Rif aan te treffen zonder een bezettingsmacht en zijn familie eigendommen ongestoord te kunnen bezoeken. De Rif, in het bijzonder de regio Al Hoceima is sinds 1958 tot heden bij decreet, een militair gebied.
Aan het eind van dit bezoek aan de Rif werd de vrouw van Idris door Marokkaanse functionarissen via een kort bericht op de hoogte gesteld van het feit dat haar man omgekomen was bij een verkeersongeluk op de weg tussen Casablanca en Rabat, in de stad Bouznika. Zij vertelt: “Ons werd verteld dat Idris met een verdraaid hoofd in de autostoel zat en dat een andere passagier ‘het ongeluk’ wel overleefd had. Zijn auto zou een andere auto hebben aangereden, waarvan de eigenaar op dat moment bezig was met het vervangen van een wiel. De kist met zijn stoffelijk overschot was al gesloten, waardoor de familie en de geliefden van Idris Al Khattabi geen afscheid van hem konden nemen.
Safiya Al Hassani Al Jazairi “De dood van mijn man was niet normaal. Het ‘officiële’ verhaal over zijn dood vind ik ongeloofwaardig. Onze telefoon werd al voor de dood van mijn man afgeluisterd. Maar voor zover ik weet is Idris nooit met politie in aanraking gekomen en of door hen ondervraagd”.
Idris is niet de enige zoon van Muhand die onder verdachte omstandigheden om het leven kwam. Een andere zoon van Muhand, Abdesalam Al Khattabi, was officier in het Marokkaanse leger (FAR). Tijdens een gewapend conflict van Marokko met Algerije, de zogenaamde Zand-oorlog, weigerde Abdesalam Al Khattabi deel te nemen aan dit gewapende treffen in 1963. Hij stelde voor dat Marokko en Algerije de grens-problemen uit de koloniale tijd op een vreedzame manier zouden oplossen en stelde zich beschikbaar als bemiddelaar. Waarop Hassan II hem onmiddellijk uit het leger ontsloeg en de familie Muhand liet weten dat hij geen begrip kon opbrengen voor het besluit van Abdesalam.
Abdesalam, die volgens Safiya Al Hassani Al Jazairi kerngezond was, kreeg in de jaren 80 plotseling hevige buikpijn en overleed binnen een week.
